Cây cầu trên Mill Avenue bắc qua Salt Lake, thành phố Tempe, bang Arizona, Mỹ

Nhân đang nóng chuyện vaccine, thử tìm hiểu về trường hợp chủng ngừa có thể nói là đầu tiên của Việt Nam :) 

Hoàng tử Cảnh, người được vua Gia Long trông đợi sẽ kế vị mình, đã đột ngột qua đời năm 1801 vì mắc bệnh đậu mùa (smallpox). Minh Mạng vì vậy mới trở thành người kế vị sau khi Gia Long băng hà. 

Minh Mạng lo sợ những người con của mình một ngày nào đó cũng sẽ bị nhiễm đậu mùa! Nên ngay sau khi lên ngôi năm 1820, vua phái bác sỹ riêng người Pháp của mình là Jean Marie Despiau, cùng phụ tá Phillipe Vanier qua Macao học cách chủng ngừa từ các bác sỹ Tây Ban Nha [1]

Cách chủng ngừa thời đó là tay truyền qua tay (arm-to-arm), với nguồn vi trùng là người đã từng bị lây đậu mùa từ bò (cowpox). Đây là phương pháp của của nhà khoa học người Anh Edward Jenner. Năm1796, ông đã tiêm chủng cho một cậu bé 8 tuổi bằng cách lấy mủ từ vết thương đậu mùa trên bàn tay của cô gái vắt sữa bò và đưa vào vết cắt ở cánh tay cậu bé. Sáu tuần sau đó, Jenner cho cậu bé phơi nhiễm với đậu mùa, nhưng cậu bé không bị bệnh đậu mùa [2]

Ngày 14/7/1820, Despiau và Vanier lên một con tàu từ sông Hương, mang theo 2 đứa trẻ đi theo để lấy nguồn vi trùng, vì chuyến đi sẽ rất dài ngày. Sau khi học được cách chủng ngừa, tháng 2/1821, đoàn trở về Huế và ngay lập tức chủng ngừa từ hai đứa trẻ qua cho các con của vua Minh Mạng.

Đến cuối thể kỷ 19, Louis Pasteur mới tìm được cách nuôi cấy vi trùng để tạo vaccine trong phòng thí nghiệm. Cách chủng ngừa arm-to-arm đã bị cấm, vì dễ lây thêm các bệnh khác từ người qua người.

Năm 2005, Kariko Katalin thành công trong việc tạo ra vaccine dựa vào vật liệu di truyền mRNA. Các bệnh như ung thư, đột quỵ và các bệnh hiểm nghèo khác cũng sẽ được chữa trị trong tương lai nhờ vào công nghệ mRNA này!

[1] Vũ Đức Liêm, Đậu mùa - một chú giải nhỏ của lịch sử Việt Nam, ấn phẩm Tia Sáng, đường dẫn truy cập ngày 15 tháng 8 năm 2021 https://tiasang.com.vn/khoa-hoc-cong-nghe/Dau-mua--mot-chu-giai-nho--cua-lich-su-Viet-Nam-11091

[2] Stefan Riedel, Edward Jenner and the history of smallpox and vaccination, Proc (Bayl Univ Med Cent). 2005 Jan; 18(1): 21–25, đường dẫn truy cập ngày 15 tháng 8 năm 2021 https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC1200696